Συνεπιμέλεια: Ένα βήμα προόδου

Γράφει η Χριστίνα Τζιώτη - Junior Associate

Ένα θέμα που πυροδότησε μεγάλη συζήτηση και πολλές επικρίσεις ήταν οι εξελίξεις που εισήγαγε ο νόμος 4800/2021, με τίτλο «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων, άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου και λοιπές επείγουσες διατάξεις».

Αρχικά πρέπει να επισημάνουμε ότι ο όρος «γονική μέριμνα» αποδίδει ένα λειτουργικό δικαίωμα των γονέων, ένα δικαίωμα δηλαδή που συνάμα αποτελεί και υποχρέωσή τους, αρχίζει με την γέννηση του τέκνου και όταν αυτό είναι γεννημένο εντός γάμου, ασκείται και από τους δύο γονείς. Προσπαθώντας να επεξηγήσουμε την έννοια της «γονικής μέριμνας», πρέπει να σταθούμε στις τρείς ειδικότερες πτυχές της : την επιμέλεια του τέκνου (πχ φροντίδα για την υγεία, την εκπαίδευσή του), την διαχείριση της περιουσίας του και την εκπροσώπησή του σε κάθε υπόθεσή του. Ο ελληνικός Αστικός Κώδικας προτάσσει την αρχή της προστασίας του παιδιού και με αυτό τον γνώμονα ο νομοθέτης διαμόρφωσε το νόμο 4800/2021.

Photo: Getty Images

Αφετηρία της «συνεπιμέλειας» είναι η σκέψη ότι για την ομαλή και ισορροπημένη συναισθηματική, ψυχολογική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού είναι απαραίτητη η καλλιέργεια και η συντήρηση δεσμού και με τους δύο γονείς του. Η ταυτόχρονη παρουσία τους στην ζωή του θα είναι επωφελέστερη από την απόδοση της γονικής μέριμνας αποκλειστικά στον ένα από τους δύο. Η σχέση αυτή δε, γονέως και τέκνου, δεν θα πρέπει να διαταράσσεται από την τυχόν διάσταση ή τον χωρισμό των γονέων. Άλλωστε πολλές μελέτες ανέδειξαν ότι σταδιακά, όσο το παιδί αναπτύσσεται, η σχέση εξάρτησής του από την μητέρα του, μετριάζεται και ανεξαρτήτως φύλου, είναι αναγκαίο να συναναστρέφεται και τους δύο γονείς του.

Καταρχήν, λοιπόν, σύμφωνα με το ΑΚ 1510 η γονική μέριμνα ασκείται από «κοινού και εξίσου». Ωστόσο, εισάγεται και ρύθμιση (ΑΚ 1512), κατά την οποία αν οι γονείς διαφωνούν ως προς την άσκηση της γονικής μέριμνας, η κρίση επ’ αυτής είναι αρμοδιότητα του δικαστηρίου.

Photo: Center for Justice Innovation

Μετά την λύση του γάμου η γονική μέριμνα ασκείται, όπως και πριν την λύση, από τους δύο γονείς, οι οποίοι καλούνται να συναποφασίζουν για τα θέματα του τέκνου. Σύμφωνα με το ΑΚ 1514, καταλείπεται η δυνατότητα στους γονείς με έγγραφο βέβαιης χρονολογίας να ρυθμίσουν διαφορετικά την κατανομή των αρμοδιοτήτων που περιλαμβάνονται στην γονική μέριμνα. Αν για τους γονείς η από κοινού λήψη αποφάσεων είναι δύσκολη, μπορούν να καταφύγουν σε διαμεσολάβηση και εν συνεχεία σε περίπτωση εκ νέου διαφωνίας, θα επιληφθεί το δικαστήριο, το οποίο θα κρίνει αφού λάβει υπόψη του τους ίδιους τους γονείς, ειδικούς αλλά και το ίδιο το τέκνο, αν αυτό κριθεί ώριμο.

Ο δικαστής έχει μάλιστα την δυνατότητα να κατ’ αρθ. 1514 να κάνει κατανομή της άσκησης της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων. Στο σημείο αυτό μπορεί να διαταχθεί η εναλλασσόμενη κατοικία, με την προϋπόθεση της καλής σχέσης και επικοινωνίας των γονέων, καθώς επίσης και της διαμονής τους στην ίδια περιοχή ή στην ίδια πόλη. Καθώς όμως η λύση αυτή λόγω της ενδεχόμενης σύγχυσης του τέκνου ανάμεσα σε δύο διαφορετικές κατοικίες δεν προκρίνεται συχνά, μπορεί να γίνει κατανομή όσων αφορά κάποιες εκφάνσεις της γονικής μέριμνας. Συχνά στην νομολογία απαντώνται αποφάσεις στις οποίες π.χ. ο ένας γονέας αναλαμβάνει μόνο την διαχείριση της περιουσίας του τέκνου, ή αποκλειστικά κάποιον τομέα της επιμέλειάς του.

Προστατευτική και κοινωνικά απαραίτητη ήταν η πρόβλεψη του νομοθέτη να ορίσει στο αρθ. 1532 στοιχ. στ ότι συνιστά άσκηση κακής γονικής μέριμνας η καταδίκη του γονέα για ενδοοικογενειακή βία ή εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας του τέκνου. Η ρύθμιση αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην εποχή μας, κατά την οποία οι μελέτες δείχνουν ραγδαία αύξηση φαινομένου ενδοοικογενειακής βίας (ίδετε στοιχεία δικαιοσύνης, Περιοδικό Δικαστικό ρεπορτάζ σελ. 12-17, τεύχος 15).

Photo: Marriage.com

Συναφούς αξίας είναι και η πρόβλεψη του στοιχ. α του ίδιο άρθρου, κατά το οποίο «η υπαίτια μη συμμόρφωση προς αποφάσεις και διατάξεις δικαστικών και εισαγγελικών αρχών που αφορούν το τέκνο ή προς την υπάρχουσα συμφωνία των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας». Συνεπώς ο ασκών την γονική μέριμνα θα πρέπει να προωθεί την επικοινωνία με τον άλλο γονέα και όχι να αποξενώνει και να «εργαλειοποιεί» το τέκνο, ώστε μέσω αυτού και με εκδικητική διάθεση, να στραφεί κατά του άλλου γονέα, όπως δυστυχώς συχνά συμβαίνει.

Ο νέος νόμος ανταποκρινόμενος στις κοινωνικές ανάγκες και στα πλαίσια ενός εκσυγχρονισμού, επιχείρησε να αντιστρέψει τον κανόνα, κατά τον οποίο το παιδί μετά την λύση του γάμου, δινόταν στην μητέρα του και απομακρυνόταν ψυχικά και πνευματικά από τον πατέρα του.

Στην δικαστηριακή καθημερινότητα, υπάρχει αυξητική τάση των αποφάσεων που αποδίδουν «συνεπιμέλεια». Πρέπει να σημειώσουμε ωστόσο, ότι δεν είναι όλες οι περιπτώσεις πρόσφορες για την άσκησή της και ότι για είναι λειτουργική μια τέτοια λύση, χρειάζεται η σύμπλευση των γονέων στην λήψη αποφάσεων μετά τον χωρισμό και η καλή επικοινωνία τους. Επειδή αυτό είναι απλώς το ευκτέο και όχι το συνήθως συμβαίνον, στην Εταιρεία μας αναλαμβάνουμε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου, στοχεύοντας σε αμοιβαία επωφελείς και προπάντων ανθρώπινες λύσεις.